Deterjan Nasıl ve Neye Göre Seçilir?
15 Aralık 2021
Temizlik hayatımızın en önemli parçalarından biridir. Hem estetik hem de sağlık için temiz bir ortamda yaşamak büyük bir önem taşır. Gün içerisinde en çok vakit geçirdiğimiz ortamlar evlerimizdir. Evlerin temiz olması konforlu ve sağlıklı bir hayat için oldukça önemlidir. Yalnızca evlerin değil gün içerisinde çokça vakit geçirdiğimiz okullar ve iş yerleri gibi ortamların de temiz olması gerekir. Kişinin kendi temizliği ve hijyeni de olmazsa olmazdır. Temizlik birçok şekilde yapılır. Birçok alanın temizliği için farklı temizlik ürünleri gerekir. Kıyafet temizliği için de gerekli olan temizlik ürünleri deterjanlardır. Üzerimizde sürekli duran kıyafetlerin temiz olması için deterjan seçiminin doğru olması gerekir.
Piyasada birçok temizlik ürünü bulunmaktadır. Her yüzey için farklı temizlik ürünü kullanmak gerekir. Örneğin zemini silmek istiyorsanız yüzey temizleyici kullanabilirsiniz. Ocağınızı temizlemek istiyorsanız ise yap çözücü kullanmanız gerekir. Tüm bu ürünler evin her yerini tamamen temizlemeniz için gereklidir.
Temizlik yalnızca yaşam alanları ile sınırlı değildir. Kişinin kendi kişisel temizliği de oldukça önemlidir. Bunun için sabunlar, şampuanlar, diş macunları, duş jelleri, parfüm ve deodorant gibi temizlik ürünleri kullanılabilir. Kişinin beden temizliği dışında üzerine giydiği kıyafetlerin de temiz olması gerekir. Kıyafetlerin temiz olması için de deterjan kullanılır.
Deterjanlar toz ya da sıvı şekilde olabilir. Farklı kokular ve farklı içeriklerdeki deterjanları bulmak da mümkündür. Kıyafetlerin giyilme sıklığına bağlı olarak sık sık yıkanması gerekir. Örneğin bir bluz 2-3 kere giyildikten sonra yıkanmalıdır. Yıkama sıklığı kışın daha az olabilir ancak yazın sık sık çamaşır yıkamak gerekir. Çamaşırları yıkarken çamaşır makinesi kullanılır. Elde çamaşır yıkamak su israfına sebep olabilir.
Deterjanlar marketlerden satın alınabilir. Piyasada birçok çeşitte ve markada deterjan bulunmaktadır. Bunların arasından doğru olanını seçmek için bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Doğru deterjan seçimi kıyafetlerin yıpranmadan yıkanması ve temiz olması için oldukça önemlidir. Sürekli duş alan biri de olsanız temiz kıyafetler olmadan temiz görünmeniz mümkün değildir. Temiz kıyafetler insanlara iyi izlenim bırakmanıza da yardımcı olacaktır.
Deterjanlar Nasıl ve Hangi Maddelerle Üretilir?
Temizlik en eski insan alışkanlarından biridir. Temizlik maddeleri geçmişten beri değişiklik göstermiştir. İnsanlar kömürle, sabunla ve hayvan yağlarıyla temizlik yapıp çamaşır yıkamışlardır. Deterjanlar da günümüzde çamaşır yıkamak için kullanılmaktadır. Sabunlardan esinlenerek yapılan deterjanlar sıvı ya da toz hali ile bulunabilir. Deterjanların üretim aşamaları da birbirinden farklılık gösterir.
İlk deterjan 1917 yılında üretilmiştir. Alman kimyager Charles Gunther naftalini alkilleştirerek sülfonlamış ve deterjan etkin bir madde üretmiştir. Laboratuvar ortamında yapılan bu başarılı denemeden sonra bu formül üzerinde başka kimyacılar da çalışmıştır. Piyasaya çıkan ilk deterjanlar ise 1932 yılında Fewa ve Dreft markalarıyla raflarda yerini almıştır. Günümüzde deterjan sektörü oldukça gelişmiştir. Batı’da üretilen deterjanların %60’lık bir kısmı endüstride ve büyük temizlik şirketlerinde kullanılmaktadır. Evlerde kullanılan deterjanların oranı ise yalnızca %20 ile %30 arasındadır.
Deterjanlar petrol türevi ürünlerden üretilir. Temelde Lab adı verilen bir hammadde kullanılır. Lab daha sonrasında fabrikalarda kükürt ile karıştırılarak Labsa isimli bir madde üretilir. Lab ve kükürtün karıştırıldığı tesislere ise sülfonasyon tesisleri adı verilir. Labsa adı verilen bu karışım maddesi tüm toz, jel ve sıvı deterjanların temelini oluşturur.
Labsanın deterjana dönüştürülmesi için kostik ve bir takım kimyasallar eklenir. Bu kimyasalların çeşitleri farklılık gösterebilir. Ayrıca farklı parfüm ve esanslar da kullanılarak hoş kokular elde edilir. Deterjan üretilirken çamaşırı iyi temizlemesi, yıpratmaması, sertleştirmemesi ve hoş kokması gibi özellikler göz önüne alınır. Beyaz çamaşırlara özel üretilen deterjanlarda ise optik beyazlatıcılar kullanılır. Bu sayede beyaz çamaşırların daha beyaz ve daha temiz görünmesi sağlanır.
Deterjanlar suda suyun yüzey gerilimini azaltarak çamaşırlara nüfuz eder. Sabunlar da kimi zaman çamaşır temizliğinde kullanılır. Ancak sabunlar çoğu zaman deterjanların yerini almamaktadır. Deterjanların köpürme özellikleri de yıkamayı kolaylaştırmaktadır. En sert sularda bile deterjanlar köpüklenebilir. Deterjanlar suyun gerilimi azalttıktan sonra yağı ve kiri giysilerden çıkarır. Bu sırada köpükleri sayesinde de temizliği kolay hale getirir.
Toz, jel ve sıvı olmak üzere üç çeşit deterjan vardır. Bunların üçü de günlük kullanım için tercih edilebilir. Bunlar içerisinde toz deterjanlar eskiden en çok kullanılan deterjan çeşidi olsa da günümüzde toz deterjanların yerini jel ve sıvı deterjanlar almıştır. Jel kapsül deterjanlar tek kullanımlık kapsüller halinde kullanılır. Çamaşır yıkayacağınız zaman bu kapsüllerden birini makinenin deterjan bölmesine koymanız yeterli olacaktır.
Toz deterjanlar ise hala birçok kişi tarafından tercih edilse de bazı dezavantajları yüzünden insanlar daha çok sıvı ve jel deterjanlar kullanmaya başlamıştır. Toz deterjanlar çamaşır makinenizde ya da çamaşırlarınızda kalıntı bırakabilir. Sıvı ya da jel deterjanlarda bu tip kalıntılar gözlenmez. Ancak günümüzde yeni çıkan toz deterjanlarla bu dezavantajların önüne geçilmiştir.
Deterjanların İçindeki Madde Ya Da Maddeler Sağlığımız için Zararlı mı? Neden?
Günlük hayatımızda sıklıkla deterjan kullandığımız için sağlık açısından zararlı olup olmaması büyük önem taşır. Deterjanlar doğal içerikli olsalar bile içlerinde birçok kimyasal bulunduran temizlik ürünleridir. Bu nedenle deterjanların insan sağlığına bazı zararları bulunabilir. Öncelikle deterjan dahil tül temizlik ürünleri alerjiye ve astıma sebep olabilir. Ya da hali hazırda bu rahatsızlıkları olan insanların rahatsızlıklarını tetikleyebilir. İçinde parfüm bulunan tüm ürünler alerjiyi ya da astımı tetikleyebilir. Deterjanlar da parfümlü ya da parfümsüz olarak üretilebilir.
Deterjanlar suyun yüzey gerilimini azaltan yüzey aktif maddelerden oluşur. Deterjanların içerisindeki yüzey aktif maddelerin oranı %10 ile %30 arasındadır. Bu maddeler çözünmeyen maddelerdir. Su ile doğaya karışarak kimyasal birikimlere sebep olurlar. Bu maddeler yalnızca doğayı kirletmez. Solunum yolları ile vücudumuza da girerler. Yapılan bir araştırmaya göre insan vücuduna günde 0.3 mg ile 3 mg arasında yüzey aktif maddenin girdiği tespit edilmiştir. Bu maddeler vücutta birikerek astım, alerji, sinir sistemi bozuklukları ve kanser gibi rahatsızlıklara neden olabilmektedir.
2011 yılının Kasım ayında TÜBİTAK tarafından yayımlanan Bilim ve Teknik Dergisi’nde deterjanların kısırlık, körlük, akciğer hastalıkları, böbrek hastalıkları ve sinir sistemi hastalıkları gibi rahatsızlıklara yol açtığı yazmıştır. Deterjanların içindeki fosfat ve yüzey aktif maddeler buna sebep olmaktadır.
Deterjanların zararları yalnızca insan sağlığı ile sınırlı kalmaz. Sulara karışan bu maddeler doğada da çeşitli birikimlere ve kirliliklere neden olur. Deterjanların içlerinde bulunan kimyasal maddelerden biri olan fosfat insan sağlığına ve çevreye zarar vermektedir. Bu zarardan korunmak için deterjanların içerisindeki fosfat oranının azaltılması gerekir. Avrupa’daki deterjanların içerisinde fosfat oranı %1 ile %2 arasında sınırlıdır. Ancak Türkiye’deki deterjanlarda bu oran %15 ile %30 arasına çıkabilmektedir.
Deterjanların çevreye ve insan sağlığına zararları bulunması deterjanlardan vazgeçeceğimiz anlamına gelmez. Günümüzde bu temizlik ürünleri hayatımızda olmazsa olmaz haline gelmiştir. Deterjanlardan vazgeçmek yerine daha sağlıklı ve doğru deterjanları kullanmak daha doğru olacaktır. Günümüzde bazı firmalar tamamen doğal içerikli deterjanlar üretmektedir. Bunların dışında birçok firma da deterjanları daha sağlıklı yapma yoluna yönelmiştir. Deterjan alırken içeriklerine dikkat ederek az kimyasal içeren tercihler yapılmalıdır. Alerjisi ve astımı olan kişiler ise parfümsüz deterjanları tercih etmelidir. Bu kişiler için özel olarak üretilmiş antialerjik deterjanlar da bulunabilir.
Deterjan Seçerken ve Kullanırken Nelere Dikkat Etmeliyiz?
Deterjan seçerken giysilerin iyi temizlenmesi için bazı noktalara dikkat etmek gerekir. Deterjanların sağlaması gereken bazı unsurlar vardır. Örneğin bir deterjan giysileri iyi temizlemeli ve temizlerken yıpratmamalıdır. Ayrıca sağlığa zararlı maddeler de içermemelidir. Doğru deterjan seçmek için dikkat edilmesi gerekenler şu şekilde sıralanabilir:
- Kaliteli deterjanlar iyi temizlemesinin yanında iyi de durulanarak kalıntı bırakmadan arınır. Deterjanın kalıntı bırakmaması kaliteli olduğu anlamına gelir. Kalıntı bırakma sorunu toz deterjanlarda daha sık görülür.
- Deterjanların giysileri sertleştirmemesi için yumuşatıcı katkılı deterjanlar seçilmelidir. Kullanım sıklığı ve kullanım miktarı da bunda önemlidir.
- İyi deterjanlar bütün sıcaklıktaki sularda iyi çözünür. Eğer makinenizin su sıcaklığı değiştiğinde deterjanın etkinliği de değişiyorsa o deterjan kalitesizdir.
- Bazı sular çok fazla kireç içeren sert sular olabilir. Deterjanların bu sert sularda da iyi çözünüp etkinlik göstermesi gerekir.
- Deterjan seçerken dikkat edilmesi gereken en önemli unsurlardan biri de deterjanın içeriğidir. İçeriğinde çok fazla kimyasal bulunan deterjanların sağlığa olumsuz etkileri olacaktır. Günümüzde birçok firma daha sağlıklı deterjan üretimine yönelmiştir.
- Deterjanlar parfümlü ya da parfümsüz olarak karşımıza çıkabilir. Parfümlü deterjanlar hoş kokuları ile oldukça cazip olsa da alerji ve astımı tetikleyebilir. Özellikle de alerjisi olanların ya da astım hastalarının parfümlü deterjanları tercih etmemesi gerekir.